اجزای ارتودنسی و براکت های آن: معرفی کامل
ارتودنسی یکی از تخصصی‌ترین شاخه‌های دندانپزشکی است که به تصحیح ناهنجاری‌های دندانی و فکی می‌پردازد. درک صحیح اجزای مورد استفاده در این درمان می‌تواند دید عمیق‌تری نسبت به فرآیند درمان ایجاد کند و آگاهی بیماران را افزایش دهد. این مقاله به صورت جامع و تخصصی به معرفی اجزای مختلف ارتودنسی می‌پردازد.
ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی شاخه‌ای تخصصی از علم دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و اصلاح ناهنجاری‌های دندان‌ها و فک می‌پردازد. هدف اصلی ارتودنسی، بهبود زیبایی لبخند، ارتقاء عملکرد جویدن و صحبت کردن، و پیشگیری از مشکلات احتمالی مفاصل فکی در آینده است. درمان ارتودنسی می‌تواند شامل استفاده از انواع ابزارهای ثابت یا متحرک برای حرکت دادن دندان‌ها، هدایت رشد فک یا تغییر در نحوه عملکرد عضلات دهان باشد. با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، امروزه ارتودنسی نه تنها به بهبود عملکرد دهان و دندان می‌پردازد بلکه نقش مؤثری در افزایش اعتماد به نفس بیماران ایفا می‌کند.
اهمیت شناخت اجزای ارتودنسی
شناخت اجزای ارتودنسی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا:
- همکاری بیمار با ارتودنتیست بهبود می‌یابد.
- مراقبت از دستگاه‌ها و تجهیزات صحیح‌تر انجام می‌شود.
- روند درمان قابل درک‌تر و پیش‌بینی‌پذیرتر می‌شود.
اجزای اصلی ارتودنسی
1. براکت ارتودنسی (Bracket)
براکت‌ها اجزای کوچکی هستند که با چسب مخصوص روی دندان‌ها نصب می‌شوند. وظیفه‌ی اصلی براکت، هدایت و کنترل حرکت دندان‌ها توسط سیم ارتودنسی است.
انواع براکت‌ها:
- براکت فلزی: مقاوم‌ترین و رایج‌ترین نوع.
- براکت سرامیکی: همرنگ دندان و مناسب برای افرادی که ظاهر زیبایی اهمیت بیشتری دارد.
- براکت‌های خود لیگچورینگ (Self-Ligating)
2. سیم ارتودنسی (Archwire)
سیم ارتودنسی، از طریق براکت ها عبور کرده و نیروی لازم برای حرکت دندان‌ها را فراهم می‌کند. این سیم‌ها از جنس فولاد ضد زنگ یا آلیاژهای حافظه‌دار (مثل نیکل-تیتانیوم) ساخته می‌شوند و در طول درمان تعویض می‌شوند.
3. لیگچر (Ligature)
لیگچر یک بند کوچک یا کش لاستیکی است که سیم را به براکت متصل می‌کند. در برخی براکت‌های جدید، نیازی به لیگچر نیست.
انواع لیگچر در ارتودنسی:
- لیگچر کشی
- لیگچر فلزی
4. الاستیک‌های بین فکی (Interarch Elastics)
الاستیک‌ها کش‌هایی هستند که بین براکت‌های بالا و پایین قرار می‌گیرند و به اصلاح موقعیت فک‌ها کمک می‌کنند.
5. بند ارتودنسی (Orthodontic Band)
بندهای ارتودنسی حلقه‌های فلزی هستند که دور دندان‌های آسیای بزرگ قرار می‌گیرند و تکیه‌گاه محکمی برای سیم و ابزارهای جانبی ایجاد می‌کنند.
6. تیوب باکال (Buccal Tube)
قطعه‌ای فلزی که روی بند یا دندان نصب می‌شود تا سیم ارتودنسی یا تجهیزات دیگر مانند هدگیر در آن قرار گیرد.
7. هدگیر (Headgear)
هدگیر دستگاهی است که برای اعمال نیروهای بیشتر به فک استفاده می‌شود. معمولاً در موارد ناهنجاری‌های شدید اسکلتی تجویز می‌شود.
8. ریتینر (Retainer)
پس از اتمام درمان فعال، ریتینرها وظیفه دارند دندان‌ها را در موقعیت جدید خود تثبیت کنند.
بعد از پایان دوره ارتودنسی، استفاده از ریتینر الزامی است تا از بازگشت دندان‌ها به موقعیت قبلی جلوگیری و در موقعیت جدید خود تثبیت کنند.
انواع ریتینر:
- ریتینر ثابت
- ریتینر متحرک
اجزای جانبی و کمکی در ارتودنسی کدامند؟
1. فنر کویل (Coil Spring)
فنرهای کویل برای باز کردن یا بستن فضای بین دندان‌ها استفاده می‌شوند.
2. مینی اسکرو (Mini Screw / Temporary Anchorage Device)
پیچ‌های کوچک تیتانیومی که به صورت موقت در استخوان فک کاشته می‌شوند تا به عنوان نقطه لنگر برای اعمال نیروی کنترل شده به دندان‌ها استفاده شوند.
3. الاستیک چین (Elastic Chain)
رشته‌ای از کش‌های به هم متصل که برای بستن فواصل بین دندان‌ها یا حفظ نیرو به کار می‌روند.
4. بایت استاپ (Bite Block)
قطعات پلاستیکی کوچک که روی دندان‌های عقبی یا جلویی قرار می‌گیرند تا از بسته شدن بیش از حد دندان‌ها جلوگیری کنند و فشار ناخواسته بر براکت‌ها را کاهش دهند.
5. پلاک ارتودنسی
پلاک‌ها دستگاه‌های متحرکی هستند که برای درمان‌های ساده یا تثبیت نتیجه درمان استفاده می‌شوند.
مراقبت از اجزای ارتودنسی
مراقبت درست از تجهیزات ارتودنسی بسیار مهم است. نکاتی مثل مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان مخصوص ارتودنسی، پرهیز از خوردن غذاهای سخت یا چسبناک و مراجعه منظم به ارتودنتیست می‌تواند از آسیب به اجزای ارتودنسی جلوگیری کند.
سوالات متداول
1. آیا همه بیماران به همه اجزای ارتودنسی نیاز دارند؟
خیر، انتخاب اجزا بر اساس نیاز هر بیمار و نوع ناهنجاری فک و دندان تعیین می‌شود.
2. آیا می‌توان نوع براکت را در طول درمان تغییر داد؟
بله، در برخی موارد ارتودنتیست ممکن است به دلایل فنی یا زیبایی، نوع براکت را تغییر دهد. اما تغییر براکت می‌تواند مستلزم هزینه و زمان اضافی باشد.
3. چه زمانی نیاز به الاستیک بین فکی داریم؟
در مواردی که نیاز به تنظیم بایت یا اصلاح ناهنجاری‌های فکی باشد، الاستیک‌های بین فکی به عنوان بخش مهمی از درمان تجویز می‌شوند.
4. براکت‌های فلزی برای ارتودنسی بهتره یا سرامیکی؟
هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. براکت‌های فلزی مقاوم‌تر و براکت‌های سرامیکی زیباتر هستند، برای اطلاعات بیشتر همین مقاله را مطالعه کنید.
5. بعد از شکستن سیم ارتودنسی چه کنیم؟
در صورت شکستگی سیم، باید به سرعت به ارتودنتیست مراجعه کرد. در صورت تحریک لثه یا گونه، می‌توانید از موم مخصوص ارتودنسی استفاده کنید.
5. آیا استفاده از ریتینر بعد از ارتودنسی برای همه لازم است؟
بله، بدون استفاده از ریتینر، دندان‌ها به جای قبلی بازمیگردند، حتی پس از درمان موفقیت‌آمیز.
مطالب بیشتر